Bijbels omgaan met kritiek

"Luister altijd naar eerlijke kritiek. Is de kritiek terecht, dan helpt het je.

Is de kritiek onterecht dan kun je de ander helpen."

(Citaat van A.W. Tozer)

Persoonlijk vind ik het nog wel eens lastig om goed met kritiek om te gaan. Zowel het géven als het ontvangen van kritiek is moeilijk. Wannéér moet je het doen, wát moet je zeggen, hóe moet je het zeggen of moet je juist iets met de mantel der liefde bedekken? Hoe ga ik om met kritiek die ik ontvang? Ontken ik het gelijk of ben ik bereid in gesprek te gaan en dingen aan te nemen en te veranderen? Het blijft soms een worsteling. Hoe kunnen we hier het beste mee omgaan? Onlangs las ik een wijze les over hoe we Bijbels gezien het beste kunnen omgaan met kritiek.

"Iedereen krijgt op zijn tijd kritiek en dat is goed! Sterker nog: kritiek is noodzakelijk en kan ons behoeden voor (grove) fouten, zonden en eenzijdigheid. Het zou niet goed zijn als we nooit gecorrigeerd zouden worden door anderen.
Kritiek wordt door de ontvanger nogal eens als bedreigend ontvangen en gezien als een aanval. Er wordt soms gedacht dat degene die kritiek levert de desbetreffende persoon niet mag of i.d., maar daar gaat het bijna nooit om. Het is veel vaker het gedrag van iemand dat kritiek veroorzaakt. (God heeft ons aanvaard zoals we zijn, Hij keurt ons gedrag echter niet altijd goed!) Kritiek heeft nagenoeg altijd twee kanten, het zegt iets over de beleving van de persoon die kritiek levert en ook over (in zijn algemeenheid) het gedrag van de ontvanger van kritiek.
Het komt voor dat kritiek niet geuit onder het mom van het bedekken met de mantel der liefde. Dat klinkt heel mooi, maar kan funest zijn. Het is veel beter problemen te bespreken en indien nodig fouten te belijden, dan zaken onder het vloerkleed te vegen. Dit kan een heel eigen leven gaan leiden en de kans is groot dat het probleem later in volle hevigheid terugkomt!
Dat is niet altijd makkelijk, menigeen heeft er moeite mee een ander aan te spreken. Toch is het erg belangrijk dat we elkaar open en eerlijk bekritiseren. Omdat we het vaak moeilijk vinden kritiek uit te spreken tegen de persoon waarop we kritiek hebben gebeurt het, ook in de gemeente, nogal eens dat de kritiek op een persoon niet met deze persoon zelf, maar met iemand anders wordt besproken. Dat is erg jammer. We kunnen beter met iemand spreken dan over iemand.
De Bijbelse weg voor het omgaan met kritiek is om iemand direct, eerlijk en onder vier ogen aan te spreken. (Mat.18:15 e.v.). Doen we dit niet en bespreken we onze kritiek wel met anderen dan begeven we ons op glad ijs en kunnen er allerlei problemen ontstaan. Bovendien geven we hem/haar niet de gelegenheid te reageren op de kritiek. Door het niet op korte termijn uiten van kritiek kan de ergernis bovendien toenemen en dat kan er toe leiden dat de bom barst, waardoor we de kans lopen dingen te zeggen waar we later spijt van hebben.
Kritiek moet niet op de persoon, maar op zijn of haar gedrag gericht zijn. Als we kritiek op anderen hebben moet deze (Bijbels) gefundeerd zijn. We kunnen niet zomaar iemand aanspreken op iets wat we hebben gehoord. Het moet duidelijk en helder zijn dat onze kritiek berust op feiten en niet op roddels. Bovendien moeten we altijd de persoon waar we kritiek op hebben de gelegenheid geven te reageren op onze kritische opmerkingen. Soms doet iemand iets uit bepaalde voor ons onbekende beweegredenen. Als we kritiek hebben op iemand en we gaan dit bespreken dan is het belangrijk dat we spreken over hoe we het gedrag hebben ervaren ipv oordelend te zijn. ( Bijv. "Ik vond het vervelend dat …"  i.p.v. “jij deed toen zo ….”)
Een ander belangrijk punt bij het terechtwijzen is de gezindheid waarin we kritiek uiten. De Bijbel geeft aan dat we dit in een geest van zachtmoedigheid moeten doen en in het besef dat we zelf ook mensen zijn die kunnen falen (Gal. 6:1 e.v.) Als we kritiek uiten vanuit een hoogmoedige houding zal dit, zelfs als onze kritiek terecht is, nagenoeg altijd een negatieve uitwerking hebben.
Bij het leveren van kritiek is het belangrijk om het doel niet uit het oog te verliezen. Het doel moet altijd zijn dat we proberen de ander verder te helpen of tot inkeer te brengen. Mat.18:15 zegt het zo: “Indien hij naar u luistert hebt gij uw broeder (of zuster) gewonnen”. Het Boek:“…. is de relatie tussen u en hem hersteld”.
Natuurlijk is ook het moment waarop we kritiek uiten van belang. Als we iemand willen bekritiseren terwijl hij druk bezig is en de 'stoom' bij wijze van spreken uit de oren komt kunnen we beter even wachten op een wat rustiger moment.
Een vermaning in Gods Woord wordt altijd positief is bedoeld. In een vermaning hoort ook vertroosting, bemoediging, aansporing etc.
2 Cor. 13:11 “Overigens, broeders, weest blijde, laat u terecht brengen, laat u vermanen, weest eensgezind, houdt vrede, en de God der liefde en des vredes zal met u zijn."
Het ontvangen van kritiek en het goed luisteren naar datgene wat wordt gezegd, is evenmin eenvoudig. Toch is het belangrijk dat we eerlijk luisteren naar wat wordt gezegd. Ons kennen is tenslotte ten dele en niemand is volmaakt (1 Cor. 13).
Een houding of gezindheid waarbij we openstaan voor eerlijke kritiek zal ons verder helpen. Het kan ons, zoals gezegd, behoeden voor fouten. In dit verband is het goed om de tekst uit Jac. 1:19 ter harte te nemen: “Weet (dit) wel, mijn geliefde broeders: ieder mens moet snel zijn om te horen, langzaam om te spreken, langzaam tot toorn”.
We hebben soms de neiging direct te reageren onder het mom van de aanval is de beste verdediging. “Vluchtgedrag”, dus gedrag waarbij we a.h.w. weglopen voor de kritiek door te ontkennen of onszelf te verontschuldigen i.v.m. oorzaken te benoemen die buiten onszelf liggen helpt niet. Beide genoemde vormen van gedrag zijn contraproductief. Ook het innemen van vooraf bepaalde standpunten of inzichten zal ons niet verder helpen.
Juist als iemand kritisch is, is het goed om met elkaar in gesprek te gaan en het minste wat we kunnen doen is luisteren naar de argumenten van de ander om zodoende te horen wat de achterliggende beweegreden van de opmerkingen zijn. Als niet duidelijk is wat er wordt bedoeld moeten we vragen of hij/zij wil verduidelijken wat er wordt bedoeld.
Rustig luisteren naar kritiek, onduidelijkheden laten verduidelijken, terugkoppelen wat je hebt begrepen en vragen hoe je zaken anders zou kunnen aanpakken is vaak de beste wijze om op een positieve wijze te reageren op kritiek."

gedeeltelijk overgenomen van www.bijbelarchief.nl